Τι είναι τα Super Foods ή σούπερ τροφές ή υπερτροφές

Οι υπερ-τροφές εδώ και μερικά χρόνια «δραπέτευσαν» από τα ντουλάπια της κουζίνας των λίγων μυημένων στα μυστικά της υγιεινής διατροφής και κατέκλυσαν τα ράφια όχι μόνο των καταστημάτων βιολογικών, αλλά και τους πάγκους των σούπερ μάρκετ, των λαϊκών αγορών, όπως επίσης και τις σελίδες των lifestyle περιοδικών. Έγιναν θέμα στο οικογενειακό τραπέζι και στον καφέ με φίλους.

Ποια είναι αυτά τα superfoods και, κυρίως, πόσο και με ποιόν τρόπο ωφελούν τον οργανισμό μας;

• Ποιες είναι οι «σούπερ» τροφές

Ως υπερ-τρόφιμα χαρακτηρίζονται εκείνα που αφενός μεν εμφανίζουν υψηλή διατροφική αξία λόγω μεγάλης συγκέντρωσης θρεπτικών συστατικών, αφετέρου δε έχουν ουσίες, όπως τα αντιοξειδωτικά, τα φλαβονοειδή, οι πολυφαινόλες, που μειώνουν τον κίνδυνο εμφάνισης κάποιων ασθενειών. 

Από το 2007 η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει απαγορεύσει τη χρήση του όρου «υπερτρόφιμα» στη συσκευασία προϊόντων για διαφημιστικούς σκοπούς, εκτός αν προσδιορίζονται οι ευεργετικές τους ιδιότητες βάσει επιστημονικών στοιχείων, ενώ οργανισμοί όπως ο βρετανικός Cancer Research τα έχουν χαρακτηρίσει «εργαλεία μάρκετινγ, χωρίς ιδιαίτερη επιστημονική βάση». 

Το δεδομένο είναι ότι την τελευταία δεκαετία έχει διαπιστωθεί ότι η αύξηση στην κατανάλωσή τους ξεπερνά διεθνώς το 20%, ενώ η συνολική δραστηριότητα της αγοράς ενός μόνο από αυτά, του ιπποφαούς, υπολογίζεται στα 30 δις. δολάρια παγκοσμίως.

• Οι γνωστότερες κατηγορίες είναι:

-  τα φρούτα, όπως μύρτιλλα, γκότζι μπέρι, αβοκάντο, ιπποφαές 

- οι ξηροί καρποί, όπως καρύδια, αμύγδαλα, δημητριακά

- τα όσπρια, όπως κόκκινα φασόλια, κακάο

- τα λαχανικά, όπως μπρόκολο, σπανάκι

- τα φύκια, όπως σπιρουλίνα

- τα προϊόντα γάλακτος, όπως κεφίρ

- τα βότανα, όπως τζίντζερ και τσάϊ και

- τα προϊόντα μέλισσας, όπως βασιλικός πολτός

Πρόκειται για μια κατηγορία τροφών που διαρκώς διευρύνεται, άλλοτε βάσει επιστημονικών διαπιστώσεων και άλλοτε λόγω...μάρκετινγκ. 

Τα επιστημονικώς αναγνωρισμένα υπερ-τρόφιμα, λίγο περισσότερα από δέκα, είναι αυτά για τα οποία έχουν γίνει δημοσιεύσεις μελετών που αποδεικνύουν ότι διαθέτουν συγκεκριμένες ευεργετικές ιδιότητες.

Οι λάτρεις τους αναζητούν συνεχώς νέες μελέτες που ενθαρρύνουν την κατανάλωσή τους, οι πολέμιοί τους τα απαξιώνουν ως «μόδα» και προειδοποιούν για ενδεχόμενες παρενέργειες. Η αλήθεια, όπως πάντα, κρύβεται κάπου στη μέση.

• Πότε ωφελούν

«Τα υπερ-τρόφιμα ήταν κομμάτι της διατροφής από την αρχαιότητα. Στη σύγχρονη εποχή, οι άνθρωποι τρέφονται κυρίως με επεξεργασμένα και συχνά φτωχά σε θρεπτικά συστατικά, τρόφιμα. Υπάρχει, λοιπόν, ένα διατροφικό κενό το οποίο, ώς ένα βαθμό, θα μπορούσε να καλυφθεί από τις υπερ-τροφές», επισημαίνει ο κ. Αντώνης Ε. Κουτελιδάκης, καθηγητής Διατροφής του Ανθρώπου στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου και στη Μονάδα Διατροφής του Γεωπονικού Πανεπιστημίου. 

Προειδοποιεί, όμως, ότι «οι μελέτες δείχνουν ότι αυτές οι «σούπερ» τροφές επιδρούν θετικά όταν εντάσσονται σε ένα μοντέλο ισορροπημένης διατροφής, αλλιώς μπορεί να μην παρέχουν κανένα απολύτως όφελος. Τα υπερ-τρόφιμα δεν είναι πανάκεια». 

Η επιστημονική κοινότητα συγκλίνει, βάσει ερευνών, στο ότι η ένταξη των τροφών αυτών στη καθημερινή διατροφή μπορεί να ενισχύσει τον οργανισμό με αντιοξειδωτικές και αντιμικροβιακές ουσίες, βιταμίνες, φυτικές ίνες, ωφέλιμα λιπαρά σε ποσότητες μεγαλύτερες από τα υπόλοιπα «συμβατικά» τρόφιμα. 

Σε βάθος χρόνου, η κατανάλωση τους μπορεί να λειτουργήσει περιοριστικά στον κίνδυνο εμφάνισης παθήσεων όπως καρδιαγγειακές και νευρολογικές, καρκίνος, παχυσαρκία, διαβήτης. 

Θα πρέπει, φυσικά, να τονιστεί ότι οι «σούπερ» τροφές δεν έχουν οποιαδήποτε θεραπευτική ιδιότητα, ούτε και μπορούν να αντικαταστήσουν την όποια φαρμακευτική αγωγή λαμβάνει ένας ενήλικος. 

«Ο άνθρωπος κατά καιρούς αναζητά μαγικές λύσεις στα προβλήματά του, και αυτό το ξέρει πολύ καλά η βιομηχανία του μάρκετινγκ». 

• Κίνδυνοι και Παρενέργειες

Ο κ. Πανοτόπουλος Γιώργος, Παθολόγος, επισημαίνει ότι η κατανάλωση κάποιων από αυτές τις τροφές μπορεί να αποδειχθεί επικίνδυνη. «Ορισμένοι άνθρωποι, από υπερβολική κατανάλωση βιταμίνης C, εμφανίζουν διάρροιες ή πέτρες στα νεφρά, τα οποία μπορεί να επιβαρυνθούν αν κάποιος που τρώει πολλή πρωτεΐνη πάρει σπιρουλίνα».

• Ακριβά μου υπερ-τρόφιμα

Μια ματιά στα ράφια αρκεί για να διαπιστώσει κανείς ότι οι υπερ-τροφές είναι ακριβή επιλογή. 

Ένα κιλό γκότζι μπέρι, μπορεί να κοστίζει και 25 ευρώ, αντίστοιχη ποσότητα μύρτιλλων 15 ευρώ, τα κράνμπερι 8-10 ευρώ το κιλό.

Η κατανάλωση των υπερτροφών θα πρέπει να γίνεται με μέτρο και σύνεση, ως μέρος μιας πλούσιας και ισορροπημένης διατροφής.

Οι τροφές που παρουσιάζονται στο παρόν άρθρο είναι εκείνες για τις οποίες έχουν γίνει δημοσιεύσεις μελετών που αποδεικνύουν ότι διαθέτουν συγκεκριμένες ευεργετικές ιδιότητες.

Γκότζι Μπέρι (goji berries)

Γκότζι Μπέρι: Προστατεύει από τη δράση των ελευθέρων ριζών, περιορίζει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου, καρδιαγγειακών παθήσεων και διαβήτη.

Βασιλικός πολτός: Βοηθά στη ρύθμιση των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα, προστατεύει τους μύς και το δέρμα.

Ιπποφαές (sea-buckthorn)

Ιπποφαές: Ενισχύει τη λειτουργία του νευρικού συστήματος και του ανοσοποιητικού, μειώνει τον κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων, έχει αντιοξειδωτική δράση. 

Ρίζα Τζίντζερ: Βοηθά στη καλή λειτουργία της καρδιάς και του πεπτικού συστήματος, έχει αντιμικροβιακές ιδιότητες.

Σπιρουλίνα Σκόνη

Σπιρουλίνα: Ενισχύει το ανοσοποιητικό, βοηθά στη ρύθμιση των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα, έχει αντιμικροβιακή και αντιοξειδωτική δράση.

Μάκκα: Η κατανάλωση της έχει συνδεθεί με βελτίωση της γονιμότητας και της σεξουαλικής λειτουργίας, ενώ έχει αποτοξινωτική δράση.

Κράνμπερι: Μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών παθήσεων και ουρολοιμώξεων, αντιοξειδωτικό.

Μύρτιλλα (μπλούμπερι, blueberries)

Μύρτιλλα: Συμβάλλουν στη μείωση της αρτηριακής πίεσης, του σακχάρου και των πιθανοτήτων εμφάνισης κάποιων μορφών καρκίνου.

Ζέα: Ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα και την όραση, ενώ πιθανολογείται ότι βοηθά στη μείωση των συμπτωμάτων κατάθλιψης.

Ακάϊ Μπέρι: Βελτιώνει τα επίπεδα ενέργειας, έχει αντιοξειδωτική δράση.

Κεφίρ: Βοηθά στην αντιμετώπιση αναιμίας, των παθήσεων που έχουν σχέση με τη λειτουργία του εντέρου, στη πρόληψη υπέρτασης και στη μείωση της χοληστερίνης.

Πηγή: Περιοδικό Κ της εφημερίδας «Η Καθημερινή», συντάκτης Μαρία Αθανασίου